اختلال نوشتن یا دیسگرافیا

اختلال نوشتن یک نوع شایع اخــتلالات یادگیری در کودکان است. در اختلال نوشتن توانایی فرد در نوشتن کمتر از حد معمول انتظار است. توانایی‌ها بر اساس سن، زمینه تحصیلی و هوش اندازه گیری می‌شود. معمولا این اختلال با مشکلات ذهنی، اختلال خواندن و اخــتلال یادگیری ریاضی همزمان است.

کودکان دارای اختلال نوشتن، تنها در مهارت‌های نوشتن با دیگر همسالان تفاوت دارند، اگر چه از هوش طبیعی و آموزش‌های کافی نیز برخوردارند. این کودکان ممکن است بد خط، نامرتب و کج و معوج بنویسند یا مرتکب غلط‌های دستوری، نقطه گذاری، پاراگراف بندی و املایی شوند. ممکن است دچار وارونه نویسی شوند مثلا "رود" را "دور" بنویسند.

انواع اختلال نوشتن

سه نوع اختلال در نوشتن وجود دارد:

1- دست خط

هر چند بهترین دانش آموزان هم دست خط کاملا خوبی ندارند، در دانش آموزان مبتلا به ناتوانایی‌های یادگیری مشکل بیشتر است، نوشته‌های آن‌ها غالبا ناخوانا است. علاوه بر آن، آن‌ها بسیار کند می‌نویسند. بــد خطی کودکان می‌تواند ناشی از مشکلات روانی، عاطفی و یا جسمی باشد. در این صورت مراجعه به متخصص ضروری است.

٢. املا نویسی

هجی کردن توانایی ایجاد هماهنگی بين اصوات و حروفی است که باید نوشته شود. تطابق و همخوانی بین واج‌ها و نوشته‌ها مهارتی است که در کودکان ناتوان در یادگیری به خوبی رشد نمی‌کند.

٣. ترکیب

این کودکان در انشا نوشتن و ترکیب درست کلمات به هنگام نوشتن مشکل دارند. در واقع آن‌ها در تبدیل گفتار به نوشتار نیز با ناتوانایی‌هایی مواجه هستند. برای مطالعه در زمینه مــهارت نوشتن کلیک کنید.

نشانه های اختلال نوشتن

کودکانی دارای اختلال نوشتن، ممکن است اشکالات و خطاهای زیر در نوشتن آن‌ها دیده شود:

• به طور کلی نوشتن نادرست و ناقص
• متناقض در نوشتن، به عنوان مثال حروف بزرگ و کوچک، یا اندازه‌های نامنظم
• کلمات یا حروف ناتمام، کلمات حذف شده به دلیل ضعف در مــهارت تمرکز
• فاصله‌های نامناسب بین کلمات و حروف
• پر رنگ نوشتن و فشار دادن مداد بر روی کاغذ
• نوشتن آهسته
• محدودیت در انتخاب کلمات به دلیل ضعف در مــهارت ارتباط کلامی

دلایل اختلال نوشتن

ژنتیک: به نظر می‌رسد ژنتیک در ابتلا افراد به اختلال نوشتن نقش دارد. شیوع این اختلال در بین افراد دارای سابق خانوادگی بیشتر است.

مشکلات مغزی: افراد مبتلا در کارکرد‌های مغزی خود اختلالات جزئی دارند. این عقیده وجود دارد که در این کودکان به دلیل تــاخیر در رشد کودک، رشد مغز آهسته‌تر از دیگران است.

اشکال در توجه و تمرکز: کودکانی که به اختلال عــدم تمرکز و پرش فکر مبتلا می‌شوند، در توجه، تمرکز و دقت خود مشکل دارند و حواسشان خیلی زود پرت می‌شود. آن‌ها نمی‌توانند برای مدت زمان طولانی ای بر موضوعی تمرکز کنند.

مهارت‌های حرکتی: در بسیاری از کودکان به دلیل اخــتلال هماهنگی رشدی مهارت های حرکتی دچار مشکل هستند. ضعف مهارت‌های حرکتی، عدم هماهنگی انگشتان و عدم هماهنگی بین دست و چشم‌ها می‌تواند منجر به اختلال نوشتن در کودکان شود.

سایر اختلالات یادگیری: هر گونه مشکلات دیگری مانند مشکل در خواندن، گوش دادن و سخن گفتن می‌توانند بر اختلال نوشتاری کودک تاثیر بگذارند.

پیامدهای اختلال نوشتن در کودکان

کودکانی که به اختلالات یادگیری دچار هستند اغلب مورد سرزنش والدین خود و تمسخر همسالان قرار می‌گیرند. این کودکان کم کم احــساس پوچی و بی‌کفایتی کرده و خود را جدا از دیگر همسالان می‌یابند. ممکن است به خاطر شکست‌های متعدد تحصیلی و سرزنش معلمان از مدرسه و درس خواندن بیزار شوند؛ گاه فــرار از مدرسه و یا مورد اذیت و آزار قرار گرفتن در کودکان مبتلا مشاهده می‌شود. در صورتی که اختلال نوشتن در کودک برطرف و درمان نشود، در بزرگسالی نمی‌تواند بسیاری مشاغل را برای خود انتخاب کند. بزرگسالان مبتلا اغلب مشاغلی را بر می‌گزینند که نیاز کمتری به نوشتن در آن وجود داشته‌باشد.

تشخیص اختلال نوشتن

اختلال نوشتن باید به موقع تشخیص داده شود و تحت درمان قرار گیرد وگرنه پیامد‌های ثانویه نامطلوبی به دنبال خواهد داشت. تشخیص این اختلال زمانی داده می‌شود که مشکلات نوشتن، در پیشرفت تحصیلی و فعالیت‌های روزمره فرد اختلال ایجاد کرده باشد. برای تشخیص اختلال نوشتن، باید از متخصص گــفتار درمانی و روانشناس کمک بگیرید. این کودکان مانند کودکان استثنایی نیاز به آموزش‌های خاص و تکنیک‌های درمانی دارند. 
این متخصصان برای تشخیص این اختلال، از تکنیک‌های زیر استفاده می‌کنند :

• ارزیابی درکِ کودک از تصاویر، حروف الفبا، اشکال و موضوعات مختلف
• میزان و چگونگی نحوه مشارکت دانش آموز در کارهای گروهی و کلاسی
• بررسی نحوه نوشتن جملات و املاء کلمات
• بررسی میزان توانایی کودک در نوشتن کلماتی که دارای تلفظ یکسان اما نوشتار متفاوت هستند.
• بررسی توانایی شنیدن کودک

درمان اختلال نوشتن

روش‌هایی وجود دارند تا بتوانیم به کودکان دارای اختلال نوشتن کمک کنیم. برای کودکان با مشکلات زبان نوشتاری از راهبردهایی شامل تمرین آمادگی برای نوشتن، مانند تقویت مهارت های حرکتی کودکان و آموزش و تمرین استفاده مناسب از مداد، مداد را درست گرفتن، سازماندهی مهارت‌های مربوط به علائم و نشانه‌ها، تمرین برای روان نویسی و آموزش مستقیم برای توسعه سازمان دهی نوشتن استفاده می‌شود. همچنین می‌توان از راهبردهای جانبی دیگر مانند استفاده از کامپیوتر و سایر وسایل کمک آموزشی استفاده کرد.

گاه اختلال نوشتن و خواندن به علت وجود مشکل نامحسوس در شنوایی رخ می‌دهد. بنابراین برای سنجش شنوایی کودک می‌توانید از او بخواهید تا به صدای یک ساعت مچی گوش دهد. از او بپرسید که آیا صدایش را می‌شنود؟ سنجش شنوایی در مصاحبات تشخیصی اختلالات یادگیری مورد بررسی قرار می‌گیرد.

برخی از راهکارهای بهبود اختلال نوشتن

برخی از راهکارها به کودک کمک می‌کنند تا به مرور زمان در مهارت نوشتن ارتقا یابد. جهت بهبود این اختلال در کودکان و افــزایش قدرت یادگیری مغز دانش آموزان می‌توانید راه‌حل‌های زیر را به کار ببرید:

_ از کودک بخواهید با استفاده از روان‌نویس خطوطی به صورت دلخواه بر روی کاغذ بکشد.

_همیشه وایت برد کوچک و قابل حملی در اختیار کودک باشد تا بتواند بر روی آن نقاشی بکشد و یا بنویسد.

_اغلب کودکان مبتلا به اختلال نوشتن در گرفتن مداد مشکل دارند. به آن‌ها کمک کنید تا مداد را به شکل صحیحی در دست بگیرند.

_بهتر است از مدادهای مناسب استفاده کنید. در صورتی که انگشتان کودکتان کوچک و یا ضعیف هستند مدادهای باریک‌تر را در اختیار او قرار دهید.

_از کودک بخواهید با دستی که تکالیف مــدرسه را انجام می‌دهد کاغذ باطله یا روزنامه را مچاله کند. این روش در تقویت عضلات دست و انگشتان و بهبود اختلال نوشتن می‌تواند مؤثر باشد.

_کاغذهای باطله را در اختیار کودک قرار دهید و از او بخواهید با قیچی آن‌ها را ببرد.

_از کودک بخواهید تا حتما زیپ، دکمه‌های لبای و بند کفش‌هایش را خودش باز و بسته کند.

_خطوط موازی با فاصله‌های متفاوت بکشید و از کودک بخواهید تا درست در وسط خطوط موازی، یک خط راست بکشد. این کار  برای افــزایش تمرکز در کودکان بسیار موثر است.

_شکل‌هایی را به صورت نقطه چین رسم کنید و از کودک بخواهید تا آن‌ها را کامل کند.